Elektrownia w Czeladzi przed modernizacją. Arkada
Świadectwa charakterystyki energetycznej dla lokali i budynków zabytkowych
Czy dotyczy to wszystkich form ochrony zabytków?
Z wejściem w kwietniu 2023 r. Ustawy o charakterystyce energetycznej budynków oraz zmianami w Ustawie Prawo budowlane rozszerzono obowiązek sporządzania świadectw efektywności energetycznej. Obowiązek ten nałożono m.in. w przypadku sprzedaży oraz wynajmu nieruchomości – lokali czy budynków. Cieszą się właściciele nieruchomości zabytkowych, bo przepisy zwalniają z tego obowiązku budynki podlegające ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Jednak, czy ta radość dotyczy ich wszystkich? W ramach katalogu zamkniętego form ochrony nie ma, bowiem wpisu do Gminnej Ewidencji Zabytków, Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków i Ewidencji Dóbr Kultury. Czy takie budynki mogą, zatem skorzystać z tego zwolnienia? Kolejna niewiadoma dotyczy lokali w zabytkowych kamienicach na cele najmu? Niektóre z nich nie uzyskały samodzielności i nie mają wyodrębnionych kart lokali? Czy wynajmujących takie lokale lub całe budynki obejmuje, zatem obowiązek sporządzania świadectwa energetycznego? Co z formami obszarowej ochrony konserwatorskiej uchwalonej na mocy planów miejscowych – czy w tych przypadkach właściciel też może skorzystać ze zwolnienia? Czy wszystkie formy ochrony zabytków dają taki sam przywilej? I zastanówmy się w ogóle nad logiką wykonywania świadectw energetycznych dla zabytków. Nawet, jeśli będziemy mieć audyt energetyczny i nawet, jeśli pokaże on słabe wyniki, to niewiele nam to wnosi na rzecz poprawy ochrony środowiska, bo ostatnie zdanie w kwestiach zastosowanych rozwiązań i materiałów zawsze należy do konserwatora zabytków.
Całe budynki, lokale i grupy lokali, a świadectwa energetyczne
O tym, co powinny zawierać świadectwa charakterystyki energetycznej, kto je może wykonać, w jakiej formie należy je przedstawiać najemcom i sprzedającym, jak długo są ważne itp. formalne kwestie opisano w Ustawie o charakterystyce energetycznej oraz w licznych artykułach w sieci. Dlatego nie będę powielał tych treści, a jedynie skupię się na kwestiach konieczności sporządzania świadectw energetycznych dla budynków (oraz lokali) objętych różnymi formami ochrony zabytków.
Świadectwa energetyczne należy sporządzić dla całego budynku, gdy przedmiotem umowy sprzedaży lub najmu (nie dotyczy podnajmu) jest cały budynek. W przypadku, gdy przedmiotem umowy jest lokal, to świadectwo musi być wydane dla lokalu. Czy na pewno musi? Załóżmy, że budynek w pozwoleniu na budowę został nazwany, jako budynek wielorodzinny mieszkaniowo-usługowy. Faktycznie w budynku jest 5 lokali mających osobne wejścia, osobne liczniki, a lokale spełniają przepisy przeciwpożarowe jak dla budownictwa wielorodzinnego. Istotnym detalem jest fakt, że nie zostały dla nich założone karty lokali w ramach procedury uzyskiwania samodzielności lokali zgodnie z Ustawą o własności lokali. Właściciele i zarządcy takich zabytkowych nieruchomości (zwykłych również)zastanawiają się czy muszą przedstawiać najemcom czy kupującym audyty energetyczne dla poszczególnych lokali, jeśli nie mają one kart lokali. W Polsce nie ma obowiązku przeprowadzania procedur uzyskiwania samodzielności lokali nawet, jeśli w PnB (w opisach, na rzutach) mamy nomenklaturę lokali. W związku z tym, że obecnie mówi się o podatku, który ma być w przyszłości naliczany od ilości posiadanych nieruchomości czy lokali, to wielu inwestorów celowo nie zakłada tych kart. Oczywiście mam tu na myśli tylko lokale przeznaczone na cele najmu, bo na cele sprzedaży lokal musi uzyskać samodzielność i mieć założoną kartę lokalu – bez tego nie można założyć księgi wieczystej na lokal i tym samym podpisać aktu notarialnego sprzedaży takiego lokalu.
W Ustawie o charakterystyce energetycznej budynków w art. 2 wyjaśniona została definicja budynku (odwołanie do art. 3 pkt 2 Ustawy Prawo budowlane) oraz definicja części budynku rozumiana, jako „zespół pomieszczeń w budynku o jednakowym przeznaczeniu, przewidzianych do odrębnego użytkowania, w szczególności lokal mieszkalny lub lokal użytkowy w budynku”. Niestety nie ma tu definicji lokalu, ani też zastosowane w powyższej definicji wyrażenia „lokal mieszkalny” i „lokal użytkowy” nie odwołują się do Ustawy o własności lokali, która w art. 2 definiuje czym jest samodzielny lokal mieszkalny i lokal o innym przeznaczeniu. Nie rozumiem braku konsekwencji w obu punktach i tego, dlaczego w jednym jest odwołanie do odrębnych przepisów, a w drugim tego brak. W opinii mojej i współpracujących ze mną ekspertów z zakresu problematyki powierzchni budynków i wskaźników urbanistycznych zakładamy, że dla takich lokali nie powinny być wymagane świadectwa charakterystyki energetycznej. Jaka będzie praktyka i orzecznictwo sądowe w tym zakresie? Czas pokaże!
Art. 8 Ustawy o charakterystyce energetycznej dopuszcza również sporządzenie jednego świadectwa energetycznego dla grup lokali przy spełnieniu kilku warunków. Już samo określenie co jest lokalem daje pole do interpretacji, co świadczy o nieprzemyślanym sformułowaniu przepisów, a należy jeszcze uwzględnić szereg rodzajów instalacji, przeznaczeń czy sposobów użytkowania, żeby określić co jest powtarzalne w grupie lokali. Tyle odstępstw i możliwych pól do interpretacji nie wróży nic dobrego. W niniejszym artykule nakładamy na to jeszcze tematykę ochrony zabytków, co jeszcze bardziej komplikuje sprawę. Czy sprzedając lub wynajmując taki lokal, grupę lokali, czy cały budynek właściciel zabytku zawsze może skorzystać z ustawowego zwolnienia sporządzenia świadectwa energetycznego – bez znaczenia, jaką formą ochrony zabytków jest objęta nieruchomość? Omówmy poszczególne formy ochrony zabytków.
Zabytki, a świadectwa energetyczne – podstawa prawna
Zgodnie z art. 3 ust. 4 pkt 1 Ustawy o charakterystyce energetycznej budynków (Dz. U. 2021.497) obowiązki sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej nie dotyczą budynków podlegających ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z art. 7 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (Dz.U.2022.840 z dnia 2022.04.19) formami ochrony zabytków są „(1) wpis do rejestru zabytków, (2) wpis na Listę Skarbów Dziedzictwa, (3) uznanie za pomnik historii, (4) utworzenie parku kulturowego oraz (5) ustalenie ochrony w mpzp albo w decyzji o ustaleniu lokalizacji inwestycji celu publicznego, decyzji o WZ, decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji drogowej, decyzji o ustaleniu linii kolejowej lub decyzji o zezwoleniu na realizację inwestycji w zakresie lotniska użytku publicznego.” Przeanalizujmy najistotniejsze dla inwestorów nieruchomości formy ochrony zabytków w świetle wymogu sporządzania świadectw energetycznych.
Budynki wpisane do rejestru zabytków, a świadectwa energetyczne
Rejestr zabytków na terenie województwa prowadzi Wojewódzki Konserwator Zabytków. W takim rejestrze mogą się znaleźć dobra nieruchome, ruchome oraz kolekcje. Decyzję o wpisie podejmuje Wojewódzki Konserwator Zabytków, wydając ją z urzędu lub na wniosek właściciela, użytkownika organu powiatu lub gminy albo Ministra ds. Kultury i Ochrony Dziedzictwa Narodowego. W związku z tym, wpisu do rejestru zabytków można dokonać bez wiedzy i zgody właściciela nieruchomości. Dlatego, często już sam wpis do rejestru zabytków jest pierwszym punktem spornym podczas uzgodnień konserwatorskich. Niestety, inwestorzy kupując nieruchomości często nie są świadomi, że nieruchomość jest objęta formą ochrony zabytków lub znajduje się w otulinie z ograniczeniami w zabudowie. Wpis nieruchomości do rejestru zabytków ujawnia się w księdze wieczystej na wniosek WKZ. Znam jednak przypadki, gdzie takie informacje nie były odnotowane w KW. Zgodnie z Ustawą, forma ochrony zabytku w postaci wpisu do rejestru zabytków upoważnia do zwolnienia z konieczności wykonania świadectwa charakterystyki energetycznej.

Elektrownia w Czeladzi po modernizacji. Arkada
Budynki wpisane do GEZ i WEZ, a świadectwa charakterystyki energetycznej
Wielu inwestorów zastanawia się czy budynki wpisane do Gminnej Ewidencji Zabytków lub Wojewódzkiej Ewidencji Zabytków są formą ochrony konserwatorskiej i tym samym przysługuje im zwolnienie ze sporządzania charakterystyki energetycznej? Niestety ustawodawca nie określił jednoznacznie, jaki rodzaj ochrony uznaje się za podstawę do zwolnienia z obowiązku sporządzania takiego świadectwa, a jedynie powołał się na całą ustawę o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami. Zgodnie z art. 7 tej Ustawy wpis budynku do ewidencji zabytków nie jest jedną ze wskazanych form ochrony zabytków. Wyrok WSA z 2021 r (II S/Kr 666/21) stanowi, że włączenie karty adresowej zabytku do ewidencji zabytków nie jest formą ochrony zabytków, ale ewidencje zabytków w formie kart ewidencyjnych, traktować należy jako swoisty środek wstępnej ochrony danego obiektu uznanego za zabytkowy i wiążący się z pewnymi ograniczeniami względem nieruchomości ujętej w takiej ewidencji. W momencie włączenia karty adresowej zabytku do GEZ czy WEZ, wobec właściciela i posiadacza powstają obciążające z tytułu ochrony zabytków obowiązki. W związku z tym, że zgodnie z art. 21 Ustawy o ochronie i opiece nad zabytkami „ewidencja zabytków jest podstawą do sporządzania programów opieki nad zabytkami przez województwa, powiaty i gminy”, to w mojej interpretacji zasadnym jest uznanie takiego wpisu, jako wystarczającego do zwolnienia z konieczności sporządzania charakterystyki energetycznej. Jest to wstępny rodzaj ochrony obiektu. Podobne stanowisko wyraziło również Ministerstwo Rozwoju i Technologii w odpowiedzi, o którą poprosiła posłanka i notariuszka Joanna Jaśkowiak.
Budynki na obszarze wpisanym do rejestru zabytków, a świadectwa energetyczne
Zgodnie z przytoczonym wyżej art. 7 Ustawy o ochronie zabytków, jedną z form jest wpis do rejestru zabytków. Należy zaznaczyć, że taki wpis może mieć charakter jednostkowy w odniesieniu do pojedynczej nieruchomości / budynku lub obszarowy i ochrona w obu przypadkach jest inna. Niestety jest to jedynie podział literaturowy, na który powołuje się w interpretacji również Narodowy Instytut Dziedzictwa (tutaj >>). Jakich sytuacji to dotyczy? W przypadku wpisu jednostkowego do rejestru nieruchomości ochronie podlegają zarówno walory wewnętrzne jak i zewnętrzne. Jednak zdarza się, że nieruchomość nie jest objęta formą ochrony zabytku, ale znajduje się na obszarze wpisanym do rejestru zabytków. W przypadku obszaru wpisanego do rejestru zabytków, z kolei ochronie podlegają walory zewnętrzne (pokrycie dachowe, stolarka okienna i drzwiowa, elewacje, arkady, wejścia). Art. 3 pkt. 12 Ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami definiuje „historyczny układ urbanistyczny lub ruralistyczny, jako przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg” oraz art. 3 pkt. 13 definiuje „historyczny zespół budowlany, jako powiązaną przestrzennie grupę budynków wyodrębnioną ze względu na formę architektoniczną, styl, zastosowane materiały, funkcję, czas powstania lub związek z wydarzeniami historycznymi”. Ponadto art. 6 ustawy o ochronie zabytków (…) określa, jakie zabytki podlegają ochronie bez względu na stan zachowania i wymienia m.in. „układy urbanistyczne, ruralistyczne i zespoły budowlane”.
Linia orzecznicza w tym zakresie podnosi, że w ramach wpisu obszarowego do rejestru zabytków ochronie podlegają głównie zewnętrzne cechy obiektów na obszarze objętym ochroną (NSA II OSK 2680/11, WSA II SA/Gd 859/20, WSA II SA/Kr 1900/11). Wyrok NSA II OSK 1187/16 wyjaśnił relacje w zakresie ochrony między zabytkami indywidualnymi i przestrzennymi. W ochronie przestrzennej wskazał na elementy rozplanowania ulic, placów, gabarytów zabudowy, proporcji architektonicznych itp. Wskazał jednocześnie, że nie oznacza to, że obiekty znajdujące się na takim obszarze nie podlegają ochronie zabytków. Kolejny wyrok WSA VII SA/Wa 188/14 dotyczy wpisu do rejestru zabytków historycznego zespołu budowlanego (w ramach obszaru objętego ochroną układu urbanistycznego). Wskazuje, że w tym przypadku, przedmiotem ochrony jest już zespół konkretnych budynków i ochronie konserwatorskiej podlega parcelacja, gabaryty i bryły budynków, elewacje, a także relacje między budynkami. Istotnym wyrokiem sądowym jest wyrok WSA VII SA/Wa 1194/15, który stanowi, że zabytkowy układ tworzą zarówno budowle z indywidualnym wpisem do rejestru zabytków, jak również nowe budynki, pozbawione wartości zabytkowych (tutaj >>).
Czy takie budynki bez indywidualnej ochrony zabytku, ale znajdujące się na obszarze wpisanym do rejestru zabytków będą zwolnione z konieczności sporządzania świadectwa charakterystyki energetycznej?
Na stronie Narodowego Instytutu Dziedzictwa widnieje komunikat z dnia 27 kwietnia 2023 r. „Użyte przez ustawodawcę sformułowanie „budynku podlegającego ochronie na podstawie przepisów o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami” pozwala przyjąć, że zwolnione z obowiązku sporządzenia świadectwa charakterystyki energetycznej będą nie tylko budynki wpisane indywidualnie do rejestru zabytków, lecz również budynki ujęte w wojewódzkiej lub gminnej ewidencji zabytków. Zwolnienie to nie będzie jednak obejmować budynków nieobjętych indywidualną ochroną konserwatorską a znajdujących się jedynie na obszarze wpisanego do rejestru zabytków historycznego układu urbanistycznego lub ruralistycznego. W przypadku tych wpisów przedmiotem ochrony konserwatorskiej nie są bowiem poszczególne budynki, lecz przestrzenne założenie miejskie lub wiejskie, zawierające zespoły budowlane, pojedyncze budynki i formy zaprojektowanej zieleni, rozmieszczone w układzie historycznych podziałów własnościowych i funkcjonalnych, w tym ulic lub sieci dróg.” Ja, podobnie jak NID uważam, że zwykłe budynki (bez indywidualnej formy ochrony zabytku) na obszarach wpisanych do rejestru zabytków będą wymagały wykonywania świadectw charakterystyki energetycznej. Jak będzie w praktyce, czas pokaże.

Cenny element wyposażenia w zabytkowym dworku. Arkada
Budynki na obszarze objętym ochroną konserwatorską, a świadectwa energetyczne
Tutaj należy wskazać obiekty niewpisane do rejestru zabytków, ale objęte ochroną konserwatorską na mocy miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego. Wójt, burmistrz, prezydent miasta zobowiązany jest prowadzić ewidencję dóbr kultury, które nie są wpisane do rejestru zabytków, a są objęte ochroną konserwatorską. 26 maja 2023 r. Sejm uchwalił nowelizację Ustawy o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym i projekt Ustawy przeszedł do Senatu, który ma 30 dni na rozpatrzenie tego dokumentu. Wejście w życie reformy planistycznej latem 2023 r. jest coraz bardziej realne. Zmiany planistyczne, które będą miały wpływ na zabytki opisałem w artykule „Zabytki w dokumentach planistycznych. Zmiany w nowych przepisach planistycznych”. Z punktu widzenia świadectw charakterystyki energetycznej w tym miejscu należy wskazać, że fakt objęcia w planie miejscowym obszaru ochroną konserwatorską nie powoduje, że grunt lub budynek staje się zabytkiem. Plan miejscowy to akt prawa lokalnego, a nie prawo ustawowe, ale zgodnie z art. 7pkt 5 Ustawy ochrona zabytków i opieka nad zabytkami w punkcie jasno wskazano „ustalenie ochrony w mpzp”. Ponadto, należy zauważyć, że art. 19 ust. 1b pkt. 3 stanowi „W studium i planie, o których mowa w ust. 1, ustala się, w zależności od potrzeb, strefy ochrony konserwatorskiej obejmujące obszary, na których obowiązują określone ustaleniami planu ograniczenia, zakazy i nakazy, mające na celu ochronę znajdujących się na tym obszarze zabytków”. W związku z powyższym, budynki na obszarach objętych w mpzp ochroną konserwatorską również należy objąć zwolnieniem z wykonania świadectwa charakterystyki energetycznej.
Kościoły, klasztory, a świadectwa charakterystyki energetycznej
Budynki zabytkowe to również kościoły i klasztory. Zgodnie z Ustawą o charakterystyce energetycznej miejsca kultu i działalności religijnej są zwolnione z wykonywania świadectwa charakterystyki energetycznej. Wyjątek stanowi powierzchnia tych budynków przeznaczana na wynajem. W przypadku podpisywania umowy najmu należy przedstawić kopię takiego świadectwa. Czy ma ona dotyczyć całego budynku, czy tylko lokalu? Tu wracamy do omówionych wcześniej procedur uzyskiwania samodzielności lokali. Samodzielny lokal w kościele? Jeśli takie w ogóle istnieją, to wymagać to będzie indywidualnej interpretacji urzędowej.
Po co nam audyt energetyczny zabytku?
Zastanówmy się w ogóle nad logiką wykonywania świadectw energetycznych dla zabytków. Nawet, jeśli będziemy mieć audyt energetyczny i nawet, jeśli pokaże on słabe wyniki, to niewiele nam to wnosi na rzecz poprawy ochrony środowiska. Po pierwsze, przy zabytkowych budynkach wymagane parametry prawie zawsze wyjdą gorzej i będą mniej restrykcyjne niż w nowym budownictwie. Po drugie i najważniejsze, opinia konserwatora jest nadrzędna nad przepisami prawa budowlanego w przypadku obiektów rejestrowych! Proponowane w audytach technologie i rozwiązania muszą być wykonywane inaczej niż w standardowych budynkach – trzeba tu szukać odrębnych rozwiązań! Audytor, zatem nie może narzucić konkretnego rodzaju okna, tynku, styropianu czy umiejscowienia tych elementów. W starych zabytkach nie można ogólnymi przepisami stwierdzić, że mamy nieekologiczny system pieców i że konieczna jest ich wymiana na najnowocześniejszy piec dwufunkcyjny. Podobny „komfort” mają również posiadacze zabytkowych aut, bo UE nie może zakazać im wjazdu do strefy ścisłej ochrony konserwatorskiej. Zabytkowe auta są pod ochroną i już. Dlatego, zawsze podkreślam, że każda sytuacja związana z zabytkowym budynkiem wymaga skrupulatnego audytu i indywidualnej konsultacji.
Audyt audytowi nierówny
W polskich realiach prawa budowlanego wiele nas już zaskoczyło i omówię jeden z ostatnich tego typu przykładów. Audyty w zabytkach wykonywało się głównie w celu termomodernizacji budynku, a nowe przepisy nakładają nowe cele wykonywania takich dokumentacji. Audytorami w przypadku zabytków najczęściej były i są osoby pozyskujące dotacje z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska i są to zazwyczaj prywatne firmy. Zapewne szybko dopełnią obowiązków, żeby stać się również audytorami do celów uzyskiwania świadectw charakterystyki energetycznej wymaganych nową Ustawą. Audytora wyznacza inwestor lub podmiot publiczny (gmina, urząd, skarb państwa). Jeśli właścicielem zabytku jest inwestor to audytora wybiera z wolnej stopy. W przypadku, gdy inwestorem jest podmiot publiczny audytor wybierany jest zazwyczaj w formie przetargu. Jedna z gmin będąca właścicielem 8 zabytkowych budynków rozpisała przetarg na wykonanie audytu w celu przygotowania dokumentacji i pozyskania dotacji z Wojewódzkiego Funduszu Ochrony Środowiska. Rozstrzał cenowy ofert, które spłynęły był od kilkuset zł do kilku tysięcy złotych za budynek. Audytor zazwyczaj konsultuje z inwestorem co jest przedmiotem dotacji, doradza i proponuje rozwiązania – tym bardziej, że działa na rzecz swojego płatnika. Nie zawsze jednak działa w jego interesie. Często, jako niezależny konserwator sprawdzam takie audyty i w tym właśnie przypadku wykazałem, że został on sporządzony błędnie i nieekonomicznie. Audytor nakazał m.in. ocieplić skosy dachu, a elewacje wszystkich budynków pokryć z zewnątrz styropianem. W swojej opinii wykonanej dodatkowo na zlecenie gminy napisałem, że zabrania się docieplania ścian styropianem z zewnątrz w 6 z 8 budynków objętych audytem ze względu na cenną historycznie elewację. Ponadto, na strychach zamiast docieplenia skosów dachów, zaproponowałem docieplenie stropów ostatniej kondygnacji. Strychy i tak były nieużytkowe, a powierzchnia do ocieplenia wyszła znacznie mniejsza. Takie działanie pozwoliłoby na mniejszy zakres prac, mniejszą ilość materiałów, a więc i mniejsze koszty i dofinansowanie ze środków publicznych. Gmina chciała skorzystać z zaproponowanych przeze mnie rozwiązań i napisała do wojewody wniosek z prośbą o akceptację tych zmian. Odpowiedź zwrotna stanowiła, że nie ma możliwości zmiany treści audytu. Co pozostaje takiej gminie, która zamówiła audyt, za który sama musiała zapłacić, a teraz jeszcze ma wykonać prace termomodernizacyjne niezgodne z zasadami ochrony konserwatorskiej dla zabytku i w dodatku znacznie drożej? Musi wybrać bardziej kompetentnego audytora, zlecić drugi audyt i lepiej przygotować się do rozmowy. Nielogiczne jest również stanowisko wojewody w przypadku, gdy propozycje rozwiązań audytu działają na szkodę zabytku i są niezgodne ze stanowiskiem konserwatora zabytków.
Czy konserwator zabytków mógłby wstrzymać realizację działań termomodernizacyjnych, niszczących zabytkową wartość chociażby wspomnianych elewacji, które miały być obłożone styropianem? Takie działanie na pewno zostanie wyłapane przez niego na etapie uzgodnień do pozwolenia na budowę. Z kolei urząd przyznający dotację na termomodernizację ma wykaz kosztów kwalifikowanych i musi przydzielać dofinansowania tylko na wydatki, które poprawiają warunki termiczne budynków. Przykładowo, konserwator może zgodzić się na zastosowanie tynku natryskowego na elewację, ale w ramach rozliczania dotacji ten środek nie będzie kwalifikowany (zostanie pomniejszona refundacja z tego tytułu). Zawsze w takich sytuacjach stratny jest inwestor, który musi pokryć wydatek z własnych kosztów, a dodatkowo musi zaktualizować harmonogram wydatków w celu przesunięcia przyznanych środków na inne wydatki (nie zawsze jest to możliwe)i. Pokazuje to błędne koło tych procedur. Dlatego, zawsze podkreślam, że każda sytuacja związana z zabytkowym budynkiem i jego jakąkolwiek modernizacją wymaga czujności, skrupulatnego audytu i indywidualnej konsultacji.

Termomodernizacja oraz przebudowa budynku plebanii. Arkada
Autor artykułu
Poznajmy się!
Architekt, najmłodszy konserwator w Polsce, od 17 lat działający na zlecenie polskich i międzynarodowych inwestorów nieruchomości. Współwłaściciel Arkada, wielopokoleniowej firmy architektoniczno–budowlanej, która od czterech dekad projektuje, realizuje i nadzoruje prace rewitalizujące, konserwujące i adaptujące historyczne obiekty mieszkalne, przemysłowe i użyteczności publicznej do nowych rozwiązań technologicznych oraz współczesnych funkcji. Praktykę zawodową zdobywał w Ministerstwie Kultury i Dziedzictwa Narodowego. Jako Miejski Konserwator Zabytków w Będzinie w latach 2005-2006 działał na rzecz ujednolicenia wpisów ewidencyjnych zabytków i tylko w jednym roku dokonał opisów 10% zabytków w Będzinie. Zrealizował projekty dla ~600 zabytków w Polsce i za granicą. Odrestaurował tysiące mkw. zabytkowych powierzchni dachów i elewacji, zarówno na zewnątrz, jak i we wnętrzach obiektów.

LUDZIE NIEZWYKLI PODNOSZĄ RUINY W ZABYTKI
Czekamy, by rozpocząć Twój projekt